بیمارستان شهید بهشتی آستارا

جزئیات

زشت هستم یا زیبا

تأثیر رابطه با جنس مخالف بر تصویر بدنی

جنس مخالف نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری و تحول تصویر بدنی فرد دارد. دوستی با جنس مخالف در عین اینکه می‌تواند منبعی برای کسب لذت و تجارب جدید و رفع نیازها باشد، منبعی برای ایجاد استرس و تغییراتی در عزت‌نفس افراد نیز به حساب می‌آید.

میگنا: همهٔ افراد و به خصوص دخترها نسبت به این مسئله که چهره و اندام و ظاهری دوست‌داشتنی داشته باشند، حساس هستند. البته این حساسیت زیاد هم بی‌علت نیست؛ زیرا اطرافیان ما به طور ناخودآگاه به این ویژگی‌ها اهمیت می‌دهند و این امر بر مسائل بسیاری در زندگی ما تأثیر می‌گذارد؛ برای مثال، پژوهش‌ها نشان داده است که کودکان زیبا کمتر از کودکان زشت تنبیه می‌شوند و افراد زیبا نسبت به همتایان خود مشاغل بهتر و درآمد بیشتری دارند. هر کسی تصور و دیدگاه خاصی نسبت به ظاهر بیرونی خود دارد که آن را با توجه به تجربیات بیرونی و درونی از جمله واکنش والدین، بزرگ‌ترها، همسالان و به‌خصوص جنس مخالف کسب و تعدیل می‌کند. این تصور که در روان‌شناسی «تصویر بدنی» نامیده می‌شود عامل مهمی است که در بسیاری از تعاملات روزمره و حتی سلامت روان ما نقش دارد.

زیرا بر اساس این تصور که بخشی از خودانگاره ما را تشکیل می‌دهد، محبوبیت و میزان اهمیت خود را برای دیگران تخمین می‌زنیم. این اهمیت و محبوبیت، از آنجا که موجوداتی اجتماعی هستیم، ارزش بسیار زیادی در سلامتی و هستی بقای ما دارد؛ بنابراین اگر خود را برای دیگران محبوب یا جذاب، تصور نکنیم، نگرانی و اندوه در خطر بودن ما را فرامی‌گیرد و آرامش و سلامت روان را الزاماً سلب می‌کند. برای مثال، پژوهشی که توسط وادا و مارکه در سال ۲۰۰۶ انجام شد نشان داده است که زنان نسبت به تحسین و تمجید حساس بوده و پاسخ مثبتی به آن نشان می‌دهند.

از سوی دیگر، ناولی و ایکاردلی در پژوهشی بر روی مردان جوان دریافتند که اظهارنظرهای مربوط به ظاهر حتی برای مردان جوان نیز بسیار مهم است و با نارضایتی از بدن و میزان اعتمادبه‌نفس آنان در ارتباط است. پسرانی که اظهارنظرهای منفی نسبت به ظاهر خود دریافت کرده بودند عزت‌نفس و رضایت کمتری از بدن خود داشتند.

از سوی دیگر همان‌طور که عنوان شد جنس مخالف نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری و تحول تصویر بدنی فرد دارد. دوستی با جنس مخالف در عین اینکه می‌تواند منبعی برای کسب لذت و تجارب جدید و رفع نیازها باشد، منبعی برای ایجاد استرس و تغییراتی در عزت‌نفس افراد نیز به حساب می‌آید. در این میان جوانان و نوجوانان که به تازگی گرایشی به برقراری ارتباط با جنس مخالف پیدا کرده‌اند بیش از هر گروه دیگری در معرض این خطر هستند که در حین روابط دوستی خود عزت‌نفس و تصویر بدنی‌شان دستخوش تغییر و تحول شود. این موضوع در پژوهش‌های خارجی به حدی درنظر قرار گرفته است که حتی برای آن واژه‌ای تعیین شده است: واژه دغدغهٔ قرار عاشقانه، شامل دغدغه‌های نوجوانان به‌خصوص دختران در زمینه محبوبیت برای جنس مخالف، قرارگذاشتن و جذابیت برای آن‌هاست.

این دغدغه‌ها ارتباط تنگاتنگی با سلامت روانی فرد دارند؛ به طوری که هرچه عزت‌نفس فرد پایین‌تر و افسردگی وی بالاتر است، اهمیت بیشتری برای محبوبیت نزد دیگران قائل خواهد شد. همچنین پژوهش‌ها نشان داده است که دخترانی که با فردی از جنس مخالف دوست هستند، بیش از دیگران رژیم می‌گیرند، بیشتر از بدن خود ناراضی هستند و بیشتر به اختلالات خوردن مثل پرخوری یا بی‌اشتهایی روانی مبتلا می‌شوند.

دوستی با جنس مخالف از دو سو تأثیر خود را بر سلامت روان فرد و تصویری که از خود دارد، برجای می‌گذارد. از یک سو وجود عقایدی مانند اهمیت لاغربودن برای دختران و عضلانی‌بودن برای پسران در کسب محبوبیت و جذابیت برای جنس مخالف و فشارهای خانواده، همسالان و رسانه‌ها باعث می‌شود که فرد نسبت به ظاهر خود احساس ناراحتی و ناامنی کند؛ زیرا کمتر کسی از اندام یا چهرهٔ ایده‌آل برخوردار است و حتی گاهی علی‌رغم داشتن چهره یا اندامی زیبا ممکن است به دلیل تفاوت با آنچه که پسند اجتماع است خود را محبوب یا دوست‌داشتنی احساس نکند. این به نوبهٔ خود می‌تواند باعث احساس عدم اعتمادبه‌نفس شود و روابط فرد را تحت‌تأثیر قرار دهد. از سوی دیگر درگیربودن در یک رابطهٔ عاشقانه خود می‌تواند باعث بروز چنین مسائلی گردد؛ برای مثال، پژوهش شیتس و اجمر در سال ۲۰۰۵ نشان داده است که حداقل ۳۰درصد افرادی که درگیر رابطه عاشقانه هستند، از شریک خود تقاضای تغییر و افزایش یا کاهش وزن می‌کنند که این به نوبه خود بر رضایت فرد مقابل از رابطه تأثیر می‌گذارد. همچنین در پژوهش دیگری مشخص شد که وقتی فرد مقابل برای تغییردادن وزن دوست خود فشار وارد می‌کند و از او می‌خواهد که تغییر کند، باعث می‌شود که فرد مقابل احساس نماید که همان‌طور که هست پذیرفته نشده است و از ظاهر و اندام خود ناراضی شود. نارضایتی از بدن یا داشتن تصویری نادرست از چهره، ظاهر و اندام می‌تواند تأثیر زیادی بر زندگی افراد بگذارد. این تأثیر طیف وسیعی از یک غم و ناراحتی زودگذر تا جراحی‌های پرخرج زیبایی را شامل می‌شود. در پی دریافت واکنش منفی نسبت به ظاهر ممکن است فرد احساس کند که مورد قبول واقع نشده است. اندوهگین و ناراحت شود؛ اما برخی افراد واکنش بسیار شدیدتری نشان می‌دهند. بسیار ممکن است شروع به افزایش اقدامات مربوط زیبایی در رابطه با خود کنند.

از سوی دیگر افرادی که اعتمادبه‌نفس کمی دارند و به دنبال تأیید دیگران هستند، ممکن است به همین دلیل خود را در دریایی از روابط بی‌حدومرز و نامشخص غرق کنند، به این امید که با گرفتن تأیید و تحسین دیگران خود را راضی ساخته و اثبات کنند که جذاب هستند؛ در حالی که این اقدام علاوه بر آسیب‌هایی که ممکن است به آن‌ها وارد کند و اوضاع را وخیم‌تر سازد، آتش فرد را تندتر کرده و تمایل او را برای دریافت بازخوردهای بیشتر از دیگران شعله‌ور میسازد. البته ممکن است عکس این نیز رخ دهد، فردی که از تعداد معدودی بازخورد منفی دریافت کرده است، اتفاقی که ممکن است برای هر فردی رخ دهد، به دلیل حساسیت و آسیب‌پذیری نسبت به این واکنش‌ها و ترس از طردشدن توسط دیگران، تصمیم به کناره‌گیری از دیگران گرفته و به کلی منزوی شود که این، فرد را به نوبهٔ خود در چرخهٔ معیوب شکست و طرد قرار می‌دهد. گاهی ارتباط با جنس مخالف به طور غیرمستقیم تأثیر خود را بر فرد می‌گذارد.

برای مثال، تجربهٔ خیانت دیدن، یا آگاهی از این نکته که فرد مقابل به افراد دیگری نیز توجه دارد به خودی خود می‌تواند باعث نارضایتی فرد از ظاهر و اندام خود شود؛ زیرا ممکن است فرد در پی خیانت دیدن تقصیر مسئله را به گردن بگیرد و احساس کند که این مسئله به دلیل کمبودی درخود او، به خصوص کمبودی در ظاهر یا اندام بوده است. این باعث کاهش احساس اعتمادبه‌نفس و واکنش‌های شدیدی مانند برقراری ارتباط با دیگران به منظور اثبات دوبارهٔ محبوب‌بودن به خود و جراحی‌های پلاستیک شود.

دکتر محمود گلزاری

سپیده دانایی